Во последно време актуелна е темата плагијат, па мислам дека би било добро на форумот да има таква тема за да се споделат различни размислувања и толкувања за тоа што е копија, а што е оригинал.
Ако се оди во крајност, грубо кажано, за оригинал би се сметало нешто што е директен продукт на оној кој што го креира, без притоа да се влијае и да земаат идеи/референци од други дела, а копија ако под бел лист хартија се стави веќе нацртан стрип и буквално истиот се прецрта со што во целост се краде нечија идеја и реализација. Но тоа се екстремности, во реалниот живот многу поверојатно е случувањата да се во некоја точка помеѓу.
Македонскиот музичар Бодан Арсовски во едно интервју кажа дека во периодите кога компонирал, воопшто и не слушал друга музика за да не му влијае врз креативниот процес. Примеров не е за стрип, ама сепак е за уметност, па паралела лесно би можела да се повлече.
Tака некои цртаат без да бараат референци, без да ги следат делата на „конкуренцијата“ и без воопшто да имаат контакт со туѓи дела во тој период. И тоа го сметаат за единствен правилен начин, за да се изразат себеси, а не нивното дело да биде повлијаено од туѓи идеи (па свесно или несвесно нешто да копираат).
Во свет кој што изобилува со толку многу дела дали е воопшто возможно да се биде апсолутно оригинален и да не се биде повлијаен од надвор? И колку е навистина потребно да се внимава да не се биде повлијаен?
Гледајќи како народот се лепи пред телевизор кога ќе се појави некоја глупа серија, иста ко претходната, и во која постојано и постојано се преповторуваат истите глупи заплети и расплети, се користат истите реченици... се прашувам дали оригиналноста е нешто што се цени од пошироката публика?
Други, пак, понекогаш цртаат врз база на референци и ако заглават со некој панел се служат со истражување како други автори решиле слични проблематични сцени или пози. Не станува збор само за почетници, Џамал Игл за некои урбани сцени кажа дека референци барал сам, ги фотографирал и врз база на тоа подоцна ја цртал соодветната позадина за стрип.
Во овој случај есенцијално би било прашањето што е дозволиво да се користи како референца. За условно кажаното копирање на природата никој не би му забележал на уметникот. И Аристотел има кажано дека уметноста ја зема за модел природата. Голем број луѓе дури и уметноста ја мерат во тоа колку повеќе наликува на природата (без стилизација и што е можно пореалистично). А што е со користење на референци од други стрипови или илустрации? Колку е дозволено да се копира од таму? Дали е за осуда ако се „украде“ некој детаљ, без притоа да се копира во целост? Пример, само позата на ликот или само изразот на лицето, истото решавање на поставеноста на ликовите во панелот, истиот распоред на панели на табла исл. Каде е границата во таквите случаи?
Низ прост пример, кога случајно читајќи туѓ стрип ќе наидете на некој панел за кој што сметате дека е совршен дали би го искористиле истиот пристап за да нацртате некој (соодветен) панел од ваш стрип кој што до тогаш сте планирале да го нацртате со сосема друг пристап? Дали би преовладала желбата да се искажете себеси без надворешни влијанија или сепак за да се постигне, според вас, подобар резултат би прифатиле да направите, условно кажано, копија на пристапот виден во туѓо дело? И доколку решите да го нацртате во истиот пристап најден во туѓо дело, во колкава мера би било прифатливо да се „копира“ од него?
Создавањето на Џокерот е инспирирано од ликот Гвинплејн од филмот The Man who Laughs. Ова мислам никому не му пречи, се прифаќа ко интересна тривија. Но ако утре креирам некој лик налик на Џокерот, неминовно ќе се најдат повеќемина кои ќе речет оти сум го копирал (во негативен контекст) од Џокерот. Во случајов мерило за копирано (во негативен контекст) или не, на некој начин се определува од популарноста на одреден лик.
Темата не е само за цртеж, туку и за приказни. Дејвид Лојд има кажано:
„Ја обожававме серијата „The Prisoner“ без која немаше да го има ниту стрипот „О за Одмазда“, кој од тој серијал го извече битот на пораката за уривање на постоечкото општествено уредување“.
Во случајот се работи за инспирирање од некаква си идеја и за „украден“ само еден дел. Но до каде завршува прифатливата инспирација од едно уметничко дело? До каде е омаж, а каде почнува копијата?
Во пишување на приказни се користат горе-долу истите архетипи, имаат заплет и расплет, истите стилски фигури...
Неодамна гледав документарец во кој што авторот прилично добро и аргументирано објасни дека Библијата во одреден степен е „копирана“ од хомеровата Илијада и од други дела. На некој начин и историјата за Супермен, неверојатно многу потсетува на онаа за Мојсеј. Поради несреќа родителите се одвојуваат од своето дете на мала возраст, го испраќаат кај други луѓе, таму го прифаќаат добри луѓе кои го одгледуваат како свој син, за подоцна тој да стане добротвор. Сепак оваа сличност никому не му пречи и сите го земаме како нормално.
Дали за приказните е дозволено свесно или несвесно да се „украде“ идејата, а само да се реализира на поинаков начин, со модифицирани ликови и друга околина?
Јас неодамна имам напишано нешто што ми дојде само од себе, а за кое подоцна кога го разложив на ситни детали се запрашав дали изворно идејата е моја или е нешто потсвесно инспирирано (копирано) од еден мој омилен филм. Дали несвесното копирање на некоја идеја е сепак копија која е за осуда колку што е свесното и намерно?
Каде е границата која што го дели прифатливото од неприфатливото, односно оригиналот од копијата? Се работи повеќе за квантитативен или квалитативен феномен или за рамномерен збир од двете. До каде е дозволено да се „краде“ од делата на другите автори? Што е со подржувањето на некој стил?
So many questions so little time
Малку повеќе искомплицирав со насоки и прашања, ама мислам дека е важно за да се даде вовед во кој што би се опфатиле што е можно повеќе спротивставени аспекти.
